2000’li yılların başından itibaren dünyada hızla yayılan obezite, günümüzün en tehlikeli sağlık sorunlarından birisidir. Obezite kişinin vücdundaki yağ oranının normal düzeyin üzerinde olması, aşırı şişmanlığın kişinin vücut fonksiyonlarına zarar verecek hale gelmesidir. Başka bir ifade ile obezite, kişinin boyuna göre çok kilolu olması sorunudur. Hareketsiz yaşamın, modern yaşamın sağlıksız beslenme alışkanlıklarının ve birtakım genetik sorunların obeziteye ortam hazırladığı bilinmektedir. Obezitenin dünyanın her yerindeki her yaştan birey için hayati tehlike barındıran bir hastalık olmasının yanında, aslında en kolay önlenebilir ve engellenebilir bir hastalık olduğu da bilinmektedir. Bunun için kişinin kilosunu kontrol altında tutmaya çalışması ve kilo almaya başladığını hissettiği andan itibaren de vücut kitle indeksini hesaplayıp o düzlemde önlemler alması önerilir. Zira obezite hesaplamaları da vücut kitle indeksi verileri ve kişinin bel çevresi ölçümü sonuçlarına göre yapılmaktadır.

Vücut kitle indeksi nedir, nasıl hesaplanır?

Vücut kitle indeksi; bir kişinin kilosunun boyuna olan oranı, vücudundaki yağın seviyesidir. Kişinin vücut kitle indeksi 20-25 arasında bir değer verdiğinde normal, 30’un üzerinde bir değeri işaret ettiğinde ise şişman olduğu şeklinde yorumlanır. Daha detaylı bir şekilde belirtmek gerekirse yetişkin bir erkeğin vücudundaki yağ oranının 12-18 arasında, yetişkin bir kadının ise vücut yağ oranının 20-28 arasında olması gerekir. Bu değerlerin erkeklerde 25’in üzerine, kadınlarda ise 30’un üzerine çıkması sağlık sorununun, obezite başlangıcının belirtisidir. Vücut kitle indeksini hesaplamak için kişinin tam olarak boyunun uzunluğunu ve kilosunu biliyor olması gerekir. Zira öncelikle santimetre olarak boyunun karesi alınır, ardından kilosu boyunun karesine bölünür. Örneğin 160 santimetre boyunda, 60 kilo ağırlığında olan kişinin boyunun karesi 160X160= 25,600 bulunur. Ardından kilo boyun karesine bölünerek 60 / 25,600= 23,43 değeri bulunur. Elde edilen 23,43 değerinin vücut kitle indeksi bakımından normal değerleri gösterdiği yorumu yapılır.

Vücut kitle indeksi değerleri nasıl yorumlanır?

Vücut kitle indeksi, kişinin kilosunun boyuna göre düşük, normal ya da yüksek olduğunu gösterir ve vücut kitle indeksi değerlerine bakarak kişinin şişmanlık, obezite değerlendirmesi yapılabilir. Bu bağlamda vücut kitle indeksi;

• 18 ve altında ise çok zayıf,

• 18,5-24,9 arasında ise normal,

• 25-29,9 arasında ise kilolu,

• 30-34,9 arasında ise obez,

• 35 ve üzerinde ise morbid obez olarak değerlendirilir.

Bu düzlemde erkek ya da kadın bir kişinin vücut kitle indeksinin 25’in üzerinde olması obezite açısından riskli gruba girildiğini gösterir. Bu evredeyken önlem almak faydalı olacaktır.

Bel çevresi ölçümü obezite hakkında fikir verir

Obezite hesaplamalarında öncelikli olarak vücut kitle indeksi değeri ve metabolik değeri, sonrasında ise bel çevresi ölçümü önem taşımaktadır. İnsanlar kilo almaya başladıklarında genellikle bel çevresinden kilo alırlar, göbekte yağlanma görülür. Kişinin bel çevresinde normal dışı bir yağ depolanması, o kişinin metabolizmasının fonksiyonlarında sorun olduğuna işarettir. Zira obezitenin sebeplerinden birisi de metabolik sorunlardır. Bel çevresinde yağlanma ile kendisini gösteren elma tipli vücuda sahip kişilerde de obezitenin yol açtığı hastalıklar çok daha ciddi boyutlarda görülür. Özellikle kalp hastalıkları düşünüldüğünde bel çevresinde biriken yağ, basen ve kalça bölgesinde birikenden çok daha tehlikeli olduğu bilinir. İşte bu sebeple de obezite hesaplamalarında bel çevresi ölçümü önem arz eder. Bu bağlamda kadınların bel çevresinin 80 santimetreyi, erkeklerin bel çevresinin ise 90 santimetreyi aşması obezite olarak yorumlanmaktadır.

Detaylı obezite hesaplaması

Vücut kitle indeksi değeri ve bel çevresi ölçümü kişinin obez olma riskini gösteren işaretlerdir. Ancak sadece bu iki değere bakarak obezite tanısı konamaz. Zira bu hesaplamalarda kişinin vücudundaki yağ ve kas oranı, kişinin vücut tipi gibi pek çok etken görülemez. Bu nedenle de doktorlar obezite tanısı koyarken kişinin metabolizmasının çalışma hızını ölçer ve detaylı bir şekilde vücut analizi yaparlar. Yetişkin erkeklerde yağ oranın % 12-18 arasında, kadınlarda ise % 20-28 arasında olması sağlıklı olarak değerlendirilirken, bu değerlerin yükselmesi obezite şeklinde yorumlanır. Ancak elbette ki vücutta yağın nerede toplandığı da tanı ve obezitenin ciddiyeti açısından önem taşır.

Çocuklarda obezite hesaplama

Dünya Sağlık Örgütü, obezite hesaplamalarında en etkili yöntem olarak Vücut Kitle İndeksi hesaplamasını önermektedir. Bununla birlikte bel-kalça oranını hesaplama, bel çevresini ölçme ve metabolizma hızını ölçme gibi yöntemler de obezite tanısında kullanılmaktadır. Bahsi geçen hesaplamalar genellikle yetişkinler bazlıdır. Ancak dünya genelinde son 10 yılda % 60 oranında artış gösteren obezite, dünyada 155 milyon çocuğu da etkilemektedir. Zira 155 milyon çocuğun obezite riski taşıdığı bunların % 3 civarının da hastalık boyutunda obez olduğu bilinmektedir. Bu bakımdan çocuklarda obezite konusu da dünya tıbbının önemli bir ilgi alanıdır. Çocuklarda obezite hesaplamalarında da tıpkı yetişkinlerde olduğu gibi Vücut Kitle İndeksi kullanılır ve 25’in üzerindeki bir değer çocuğun kilolu, 30’un üzerindeki değer ise obez olduğunu gösterir. Ancak çocuklar henüz gelişim çağında oldukları için bu boy, kilo oranı hesaplamaları gerçekçi sonuçlar vermeyebilir. Zira çocukların vücut yapıları farklı olduğundan kısa boylu bir çocukla uzun boylu çocuğun boy, kilo orantısı tutmayabilir. Bu bağlamda çocuklarda obezite hesaplamalarında büyüme, gelişme tabloları izlenir. Çocuğun cinsiyeti boy, kilo oranında önemli anlam işgal ettiği için cinsiyet de göz önünde bulundurularak değerlendirme yapılır. Çocuklarda gelişim tablosuna bakılarak yapılan değerlendirmede, çocuk presentil değerler ışığında % 85 üzerindeyse kilolu, % 90 üzerindeyse aşırı kilolu olarak kabul edilir. Ancak bu presentil değerlere göre yorum yapabilecek kişiler doktorlar, uzmanlar ve diyetisyenlerdir. Tüm bunlar ışığında özellikle çocuklar söz konusu olduğunda boyunun, kilosunun dünya genelinde normal kabul edilen değerler arasında olup olmadığını takip etmek önemlidir. Çocuğun günümüzün en tehlikeli hastalığı olan obeziteye yakalanmaması için sağlıklı beslenmesi ve hareketli bir yaşam sürmesi için uygun ortamlar, olanaklar sunulmalıdır. Bununla birlikte çocuk kilo almaya başladığı andan itibaren yeme düzenini sağlıklı yönde değiştirerek obezite ve şişmanlık önlenmelidir.